De dag van de Vergelding
De week van de Verbeelding 26 mei t/m 1 juni
Dag van de Vergelding
27 mei 2014 – Wim Timmer
Nog voor ik kon spreken
leerde ik de verschillen
tussen “Je bent lief”
En “Niet doen stouterd”.
Nog voor ik kon kiezen
leerde ik de regels
“Gemeen spelen
is alleen spelen”.
1.
Als kind leer je binnen je opvoeding hoe je samen moet leven, wat wel en wat niet mag. Misschien zelfs nog verdergaand, wat je wel en niet mag zijn! Het goede wordt beloond en het kwade gestraft. Je leert de waarden en normen van de omgeving waarin je opgroeit spelenderwijs. Wij zijn allen groot gebracht in een systeem van goed & kwaad.
Spreken over goed & kwaad kan niet zonder beelden, metaforen. Het lijkt onschuldig te beginnen met een engeltje op je rechterschouder en een duiveltje aan de linkerzijde. Goed & kwaad wordt gepersonifieerd. Ons geweten wordt gevormd door het goede en het kwade hun eigen kant van het verhaal in te laten fluisteren. Het engeltje wordt vervolgens lieflijk met vleugeltjes afgebeeld, het duiveltje daarentegen angstaanjagend rood met staart en drietand.
De wereld legt ons die beelden als het ware op, ze komen van buiten jezelf. Hierin schuilt een groot gevaar. In plaats van te begrijpen dat je zelf een keuze moet maken tussen goed en kwaad, zou je kunnen gaan denken dat het goede en het kwade entiteiten buiten jezelf zijn. Hierdoor kan je dus in de macht van het kwaad terecht komen. Het kwaad is dan altijd de ander en die ander moet bestreden worden.
Die zonder zonde is
werpe de eerste steen
Die zonder falen is
blijft meestal alleen
Die zonder hart is
durft nergens heen
2.
De betekenis van de begrippen goed & kwaad moet volwassen worden, eigen gemaakt. Pas dan kun je verantwoordelijkheid nemen. Ieder mens is uiteindelijk pas mens als je dat in vrijheid kunt doen. Op de dag van de vergelding, in de religieuze tradities "de dag des oordeels" genoemd, word je daarom dan ook zelf langs de meetlat gelegd.
Wanneer ons onrecht wordt aangedaan, dan vinden wij dat we in ons recht staan om vergelding te eisen. Vergelden is in eerste instantie met geld compenseren. De schade, zowel materieel als immaterieel, wordt in geldelijk zin vergoed. Hoe individueel en autonoom wij ook zijn, hierin zijn wij afhankelijk van de staat, die deze genoegdoening moet realiseren. We hebben geleerd dat we niet voor eigen rechter mogen spelen en dat, wanneer ons onrecht wordt aangedaan, dat geen vrijbrief is om met gelijke munt terug te mogen betalen. Ons gevoel van rechtvaardigheid kan beproefd worden, als degene die gedupeerd is (opnieuw) buiten spel komt te staan. In de reactie van de samenleving moet iets van gerechtigheid doorklinken wil de vergelding werken.
Wat verkeerd is en wanneer je daar schuldig aan bent, moet zo objectief mogelijk vast staan alvorens de strafmaat kan worden vastgesteld. Daarom hebben we het zo onpersoonlijk mogelijk georganiseerd. Wat kwaad is staat in een wetboek. Wie kwaad doet wordt vastgesteld in een spel tussen aanklager en verdediger. De strafmaat wordt bepaald door een onafhankelijk iemand, die daar voor doorgeleerd heeft.
Je naaste is
die jou nadert
en leert wie jij bent.
Je naaste is
die jou nadert
en vraagt om je hulp
Je naaste naaste
die jou nadert
is die van jou steelt
3.
Wanneer je bent bestolen wil je zo snel mogelijk wat je ontvreemd is terug, want het is van jou. Hierbij speelt het gemis een belangrijke rol, maar zeker ook de emotie dat je onheus bent bejegend. Soms is teruggave niet mogelijk. Omdat wat je ontvreemd is immaterieel is, bijvoorbeeld je eergevoel of je toekomstkansen. Dan moet er meer gebeuren.
Iedere misdaad is een breuk in de relatie tussen dader en slachtoffer en tussen dader en samenleving. Tegenwoordig hanteren wij niet het begrip vergelding, maar herstelbemiddeling. Herstelgerichte interventies of ontmoetingen zijn er op gericht om de geschonden relaties zo te herstellen dat samen verder leven weer mogelijk is.
Je mag geen kwaad met kwaad vergelden! Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doet dat ook een ander niet! Als iemand je op de rechterwang slaat keer hem dan ook je linker! Onze westerse cultuur heeft oude wortels als het gaat om het oplossen van conflicten. Indien vergelding niet tot vergeving leidt, tot teruggave van een nieuwe kans, dan lost het niets op. Dat is de eeuwenoude les en uitdaging.
Sorry zeggen is niet genoeg…
zo makkelijk kom je niet van me af
Sorry doen is nog maar het begin…
geef eerst terug wat van mij is
Sorry leren is samen verder…
kijk me aan en overtuig me
dat het niet weer gebeurt
Reacties
Tijdens het lezen van deze tekst drong het tot me door dat in tijden van stress verdriet en tegenslag het veel moeilijker is een "rechtvaardig rechtvaardigheidsgevoel"te hebben. Objectief zijn is in dat licht gezien een houding, die je minder gemakkelijk verwerft dan je zou denken.
Weer wat geleerd.
In onze economische samenleving is het vooral ver....geld...ing
Mooie tekst die focust op herstel van relatie tussen slachtoffer en dader. Een vergeldingsactie is een wraakactie. Mensen zijn niet alleen maar goed en redelijk. Mensen hebben ook onredelijke en wraakzuchtige kanten.
Wraakgevoelens zijn niet alleen in het hoofd op te lossen. Rechtvaardigheid is ook gehoord voelen van menselijke gevoelens van wraak, boosheid en verdriet, los van de relatie tussen slachtoffer en dader, denk ik. Vergelding is het antwoord op het niet gehoord voelen van onredelijke gevoelens. Als gevoel van rechtvaardigheid ontbreekt.
Vergelding komt toch niet alleen voor bij gestoorde racisten en scholieren?
Wat een ingewikkelde onderwerpen als je gewoon bezig bent je leven te leven en je werk te werken. Verwekking aan de ene kant van het spectrum, vergelding (afrekening?) aan de andere kant. Ik kan deze twee begrippen ook heel klein maken in mijn manier van werken als kunstenaar. Verwekking als het ontstaan van de schepping, vergelding als afstraffing in mezelf als ik in het scheppingsproces niet dicht genoeg bij mezelf blijf.
Nee hoor Ab, vergelding komt ook in mijn hoofd voor. En ja, dat gebeurt als ik me niet gehoord voel in mijn kant van een situatie. De kunst is dan om het in mijn hoofd op te lossen om er geen last meer van te hebben. Dat is mijn verantwoordelijkheid en uiteindelijk ook mijn vrijheid. Wat niet weg neemt dat ik soms heeeeeele gemene vergeldings fantasieën kan bedenken!
Reactie toevoegen