Nieuwjaarsbijeenkomst KVF - 18 januari 2015

Beste mensen,

Hartelijk welkom op onze nieuwjaarsbijeenkomst. Fijn dat jullie er zijn. Rob en Marleen hartelijk dank voor jullie gastvrijheid.
We hebben een prachtig KVF-jaar achter ons gelaten. Ik ga dat prachtige niet allemaal opnieuw herhalen. Hein heeft ons dat maandelijks digitaal laten beleven in CUNST. Dank aan jullie allen voor die mooie momenten en ervaringen van schoonheid en troost. 

Over schoonheid en troost gesproken. Uit de krant geknipt de laatste maand:

Kunst hoort bij de mens. Kunst helpt ons de wereld te begrijpen, zegt Ruth Mackenzie, nieuwe directeur van het Holland Festival. Kijk naar de oertijd. We ontdekten vuur, vonden eten en zochten naar onderdak. Maar meteen daarna gingen we tekenen, muziek maken en elkaar verhalen vertellen. En ze zei er nog bij: één van de beste manieren om mensen bij kunst te betrekken is ze deelnemer te maken en ze hun eigen creativiteit te laten ontwikkelen. Met onze ervaringen met community-artprojecten kunnen we dat laatste zeker onderschrijven. 

Mathieu Weggeman, lid van de Raad voor Cultuur stelt dat de essentie van kunst haar esthetische waarde is. Ik las dat in een column waarin hij zijn boosheid uit richting minister Jet Bussemaker. Hij schrijft: kunst is een uitingsvorm van mensen die tenminste esthetische ervaringen beogen. Daarom noemen slagers het maken van gehaktballen geen kunst. Kunst is het bieden van schoonheid en troost.

Weggeman zet zich af tegen de minister die kiest en betaalt voor kunst als mede-oplosser van maatschappelijke kwesties. Kunstenaars als ingenieurs voor de groei van onze kennissamenleving. Alsof in essentie kunst een product is. 

Ceci n'est pas une pipe. Dus. Kunst is niet. Kunst schept. Ze geeft in schoonheid betekenis aan de werkelijkheid die is en biedt vreugde en troost. Betekenis geven aan een werkelijkheid die afwisselend uitbundig vrolijk en deerniswekkend treurig is. Een beetje tragisch-komisch, zoals het leven is. 

Zijn de cartoonisten van Charlie Hebdo kunstenaars, vroeg ik mij af, in alle tumult van de afgelopen weken. Het zijn vakmensen, wordt gezegd. Ze behoorden tot de top van de cartoonistenwereld.

We willen symbolen vernietigen, taboes laten verdwijnen, waandenkbeelden ontmaskeren. En wij willen zelf lachen en mensen aan het lachen brengen, was hun antwoord op de vraag naar het waarom van hun cartoons. Als mensen zich dan beledigd voelen, tant pis. Lachen is overigens een probaat middel om te troosten merk ik bij mijn kleinkinderen. 

Als de cartoonisten kunstenaars zijn en kunst maken, dan lijkt esthetiek voor hen geen essentie. Ik heb daar niets over kunnen lezen. Wel kritisch betekenis geven aan de tragische maatschappelijke werkelijkheid.  En dat met een uitgesproken claim op DE waarheid. 
Zoals ook anderen hun claim op DE waarheid opeisen. Waarheden die niet alleen botsen, maar elkaar volstrekt uitsluiten. 

Waarheid. Wordt de waarheid gevonden in de schijnwereld om ons heen of aangereikt vanuit een hogere werkelijkheid buiten en boven ons? Zo keken we hier collectief in de middeleeuwen naar de wereld.
Is de schijnwereld soms zo uitzichtloos dat het betere beter elders aangeboord kan worden al dan niet met hunkerende maagden?
Claims op de absolute waarheid als die van boven wordt gezegd te komen, brengen moordenaars voort, zo hebben we gezien in ons Nederlands verleden, en nu in Parijs en lezen we dagelijks in Nigeria, Afghanistan, Syrië, Egypte, noem maar op. 

Is de waarheid een gegeven, vastgelegd in natuurwetten? In de tijd van de Verlichting was dat de heersende overtuiging. Of wordt de waarheid gevonden door ons zelf, door onze kennis? Dat is de 20ste eeuw.
Is de waarheid een product, zoals de dikke geoliede billen en grote borsten van Kim Kardashian? Je suis Kim. Anno 2014.
Kunnen en mogen al die waarheden allemaal naast elkaar bestaan?
Moet je rekening houden met elkaars waarheden? Natuurlijk, anders wordt de wereld onleefbaar. In het maatschappelijk verkeer is het aangenaam als je je ook weet te matigen. Je mag alles zeggen, maar je hoeft het niet. Het wordt er allemaal aantrekkelijker op als je je claim op DE waarheid zo af en toe weet te onderdrukken. De juiste middenweg, zei Socrates al. Mensen bestaan immers uitsluitend in relatie tot de ander. Zelfcensuur omdat je verantwoordelijkheid neemt voor die ander. 

Kunstenaars hebben volgens mij evenwel een bijzondere taak. Dat is waarom kunst er moet zijn. Hun claim op DE waarheid vestigen. Dat betekent de grenzen van de waarheid opzoeken, overschrijden, bevechten en bewaken. Het zijn borderliners. Je wilt een verhaal vertellen. Geen praatje pot.
Soms worden daarbij grenzen overschreden. Tans pis.
Daarom zijn de cartoonisten op grond van mijn waarheid ook kunstenaars.
Het is diep tragisch dat de grensbewaking hun leven heeft gekost. Niet door terroristen of islamieten. Door moordenaars. 

Ik was de afgelopen jaren zo blij met jullie doordat ik regelmatig onderuit ben gegaan door een knock-out van schoonheid, door een knock-out van troost, door een knock-out die mijn vooringenomenheid deed schudden. Dat je eigenlijk niet durft te kijken. Ik reken weer op vele knock-outs in 2015.

Ik vind het zo leuk met jullie omdat  jullie zulke lieve en aangename mensen zijn. 

Tegen al die verongelijkten zou ik willen zeggen. Ceci n'est pas une pipe. Dat is toch helemaal niet Mohammed op de voorpagina die zegt Charlie te zijn. Drukinkt.
Ceci n'est pas une pipe. Dat is toch helemaal geen naakte vrouw op Urk? Inkt, verf, steen. Niets minder en alles meer. 

Ik toost graag met jullie op 2015, op weer een jaar van de schoonheid, van de troost en van DE waarheid.

Ab van Luin

voorzitter KVF