De Dag van de Arbeid

Ora et labora, bid en werk, meer is er volgens de regel van Benedictus niet nodig om goed te leven. Benedictus leefde van 480 tot 547. Hij wordt gezien als de stichter van het kloosterleven. Acht uur bidden, acht uur werken en acht uur rusten, zo ziet de dag er in een hedendaags Benedictijns klooster nog steeds uit. Zondag is de uitzondering, dan is er tegenwoordig ruimte voor sociale bezigheden, een gezelschapsspelletje, bezoek. Of dat in de Middeleeuwen ook zo is geweest? Dat zal wel niet. 

Had Benedictus gelijk? Acht uur bidden of mediteren is misschien wat veel, maar ruimte voor het innerlijk kan geen kwaad. In stilte. In rust. De geest van de hedendaagse mens krijgt echter lang niet zoveel rust. Er is e-mail, telefoon, er is Facebook, er is internet, er is televisie, radio, er raast voortdurend verkeer langs ons heen over de weg of we zijn zelf het voorbij razende verkeer, kinderen moeten naar school, naar pianoles, naar voetbal, er is altijd wat. Als er bij wijze van spreken acht minuten overblijven voor bidden of mediteren, dan ben je een spekkoper. Nee, van het ora et labora hebben we vandaag de dag het ora doorgestreept. Maar het labora staat nog steeds rechtop. Werk is een groot goed.

Identiteit
Werken bepaalt onze identiteit. Als je voor het eerst met iemand in gesprek bent, dan vraag je hoogstwaarschijnlijk: wat doe je voor werk? Als iemand werkeloos is, dan is de kans groot dat die persoon zich nutteloos voelt. Werken brengt natuurlijk ook geld op, een inkomen, en met dat geld kunnen we onze dagelijkse dingen betalen en ook de extra’s, de leuke dingen. En als je geen werk hebt, dan is de dag erg lang! Wat doe je met al die tijd? In de vakantie is het heerlijk om de rust te nemen om een boek te lezen, te tutten, te puzzelen, maar voor wie zonder werk zit, voelt de zee aan tijd meer als een vloedgolf waarin je met moeite het hoofd boven water houdt. Arbeid is een van de belangrijke pijlers van een volwaardig leven.

De Week van de Verbeelding - Zeven Pijlers
Pijlers van een volwaardig leven, daar gaat deze Week van de Verbeelding over. Beschik je over veel geld, maar ervaar je geen Liefde? Dan is je leven niet volwaardig. Ervaar je wel Liefde, heb je werk, maar heb je geen rust om de Geest te voeden, dan mis je ook een belangrijk deel van het leven. Alle pijlers zijn van belang!
We hebben ervoor gekozen om zeven pijlers te belichten. Zeven, zoveel dagen van de week. Maar zeven refereert ook aan de zeven dagen van de Schepping. Het heilige getal van Creatie.
Een ander had misschien een andere keus gemaakt, maar wij hebben gekozen voor deze zeven pijlers: Arbeid, Liefde, Lichaam, Vrijheid, Verdriet, Gezelschap en Geest.

Wij, schrijvers, zullen steeds beginnen met een overdenking. We hopen dat u, lezer, reageert op die overdenkingen, dat u meedenkt, de tekst aanvult of andere invalshoeken kiest. We hopen dat u het laat weten dat u het gelezen hebt, dat u het zegt als u het eens bent met het geschrevene, en het ook zegt als u het er niet mee eens bent. We hopen dat u meedoet!

We hopen ook dat kunstenaars meedoen. Zij plaatsen hopelijk werk dat past bij de gekozen pijlers van De Week van de Verbeelding. Het is volgens ons de uitdaging van de kunstenaar om te reflecteren op het volwaardige leven, het is hun taak om na te denken over de verschillende aspecten van het bestaan en daarover werk te maken. Veel poëzie gaat over Verdriet. Liederen gaan vaak over de Liefde. Beeldend kunstenaars richten zich op Schoonheid. We dagen onszelf met deze Week van de Verbeelding uit om buiten de grenzen te kijken van ons dagelijks bestaan. Daar is namelijk de Creativiteit te vinden. En Creativiteit is in de wereld van dit moment nodig.

De nar
Goed, Arbeid dus. Op deze eerste dag van de Week van de Verbeelding gaat het over Arbeid.
Ik ben kunstenaar en sinds december 2011 heb ik mijn atelier in Woon- en Zorgcentrum Archipel. Mijn opdracht is om kunst te maken met de bewoners van de beschermde afdeling, de dementerende ouderen. Ik heb geen baan in de zorg, ik krijg geen salaris. Ik heb mijn atelier in ruil voor een dag werk. Ik verricht arbeid.
Ik wil het hier nu niet hebben over wat ik doe, maar ik wil met name uitleggen wat mijn positie is binnen de organisatie. Ik ben de vrije buitenstaander.

Misschien zou ik mijn positie in Archipel kunnen vergelijken met de Nar, de Dwaas. Een belangrijke functie in het kasteel van de Middeleeuwse Koning. De dwaas kon op een luchtige manier ingewikkelde onderwerpen aangaan. De dwaas speelde geen rol in de hiërarchie, was geen bedreiging en was daarom vrij. Op een vergelijkbare manier ben ik vrij. Ik maak geen deel uit van de organisatie en toch ben ik deel van het geheel. Ik heb een vrije rol. Op die manier kan ik een creatieve energie in de organisatie brengen, als het ware het kussen opschudden.

Ik geloof dat werknemers binnen overheidsinstellingen, organisaties en bedrijven zich in de huidige tijd steeds minder vrij voelen. Ze worden voorzichtiger, steken minder snel hun nek uit en er is steeds meer moed voor nodig om beslissingen te nemen. Met als gevolg dat de sfeer benauwder wordt. Het is hoog tijd voor een dwaas. Een dwaas kan daar wonderen doen!
Kunstenaars kunnen die rol vervullen.
In een gemeentehuis, bijvoorbeeld, kun je op de gang waar de ambtenaren werken een ruimte beschikbaar stellen voor een kunstenaar. Geef hem een jaarlijkse vergoeding van € 10.000,- (dat is gemiddelde jaarinkomen van een kunstenaar) en geef hem de opdracht en de vrijheid om kunst te maken. Alleen al zijn aanwezigheid zal verademend werken. De kunstenaar kan desgewenst meedenken bij vergaderingen, kleine opdrachten doen, zoals fotograferen, folders maken, teksten schrijven (tegenwoordig zijn de meeste kunstenaars niet alleen goed in het maken van kunstwerken, maar ook goed in publiciteit, presentatie, verslaglegging en vormgeving). Maar de kunstenaar kan ook mensen ontvangen, vertellen, etc.
In een bedrijf kan een kunstenaar een vergelijkbare adem geven. Hij kan de dwaas zijn, maar ook het uithangbord, de identiteit van een bedrijf.
Ook scholen zouden ruimte kunnen geven aan een kunstenaar. De leerlingen zouden er stage kunnen lopen, leren over materialen, leren over creativiteit, of gewoon gezellig kletsen over van alles. Het kan goed werken, zolang vrijheid van de kunstenaar maar wordt gewaarborgd.
Ziekenhuizen, zorgcentra, noem maar op, plekken zat waar een creatieve wind kan waaien.
Kunstenaars zullen dan zorgen voor een nieuwe impuls en een nieuwe betekenis geven aan Ora et Labora. De Creatieve Geest zal het Werk versterken.

Fysieke arbeid
Het is natuurlijk wel apart om bij een betoog over Arbeid de nar erbij te halen. De metselaar, de bouwvakker, de stratenmaker, de boer, dat zijn de arbeiders die arbeid verrichten. Fysiek werk, dat noemen we arbeid. Zweet!
En de nar? Verricht hij arbeid? Hij speelt een rol, of beter gezegd, hij speelt. De nar zal niet snel zweten. En wat te denken van beroepen als manager of bankdirecteur. Verrichten zij arbeid? Zij besturen.

Als dit niet de Dag van de Arbeid was, maar de Dag van het Geld, dan had ik het moeten hebben over beloningen, vergoedingen, salariëring, bonussen, over het verstoorde evenwicht tussen arbeid en loon, tussen arbeid en waardering. Want wie verdient nu het meeste geld in onze maatschappij? Niet de verpleegkundigen, niet de docenten, niet de vuilnismannen, terwijl hun werk onmisbaar is. Maar gelukkig gaat deze dag niet over het geld, maar over de arbeid.
In de kern maakt Arbeid gelukkig, omdat arbeid voldoening geeft. Arbeid is een helende activiteit. Arbeid is een activiteit die verbonden blijft met jezelf. Geld daarentegen werkt vaak verstorend. Geld staat altijd in relatie tot anderen. Geld wordt namelijk voortdurend verdeeld en heen en weer geschoven: de een verdient beter dan de ander. Geld lijkt onmisbaar in onze maatschappij, en we zullen voorlopig niet zonder kunnen, maar geld heeft wel degelijk ook de kracht om ongelukkig te maken.
Maar gelukkig gaat deze dag over arbeid.

Wie werk heeft, die is gezegend.
Benedictus heeft dat goed begrepen.

  
Hein Walter
Maandag 18 november 2013
De week van de Verbeelding